Μουσεία:

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης στεγάζεται σε δύο κτίρια, το Παλαιό, ένα αρχοντικό οικοδόμημα επί της οδού Αργύρη Εφταλιώτη 7, όπου πρώτη φορά φιλοξενήθηκε έκθεση αρχαίων το 1967, και το Νέο Κτίριο στην περιοχή Κιόσκι. Το Νέο Κτίριο οικοδομήθηκε την δεκαετία του ΄90, στη ίδια θέση όπου το 1935 είχε ανεγερθεί το πρώτο Αρχαιολογικό Μουσείο της Μυτιλήνης από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών. Για τον λόγο αυτό η πρόσοψη του Νέου Κτιρίου επαναλαμβάνει εκείνη του πρώτου Μουσείου, το οποίο είχε κατεδαφιστεί λόγω καθίζησης του εδάφους. Το Νέο Κτίριο, το οποίο σχεδιάστηκε με σύγχρονη μουσειολογική αντίληψη, είναι πολυεπίπεδο και εκτός από την αρχαιολογική έκθεση, στεγάζει γραφεία αρχαιολόγων, εργαστήρια συντήρησης κεραμικής και μετάλλων, καθώς και τις αποθήκες, όπου φυλάσσονται κατεγραμμένα και ακατάγραφα αρχαιολογικά ευρήματα. Η αρχαιολογική έκθεση διαρθρώνεται σε δύο κύριες ενότητες: την μόνιμη και την περιοδική. Η μόνιμη έκθεση εγκαινιάστηκε στις 23 Μαρτίου 1999 και παρουσίαζε με πρωτοποριακό τρόπο τα εκθέματα: ψηφιδωτά δάπεδα και τοιχογραφίες ελληνιστικών και ρωμαϊκών κτιρίων, γλυπτά και ολιγάριθμα πήλινα αντικείμενα, μέσα από τα οποία εκτυλίσσεται η ζωή στην αρχαία Μυτιλήνη από τον 3ο αι. π.Χ. έως τον 4ο αι. μ.Χ. Στην λεγόμενη οικία Μενάνδρου στα ψηφιδωτά δάπεδα απεικονίζονται μεταξύ άλλων το πορτραίτο του Μενάνδρου, προτομή της Μούσας Θάλειας, παραστάσεις σκηνών από τις κωμωδίες του ποιητή και ο Ορφέας, που με τους μαγικούς ήχους της λύρας του εξημερώνει τα άγρια ζώα. Στο ψηφιδωτό δάπεδο μιας άλλης οικίας παριστάνεται η Αύγη με τον μικρό Τήλεφο στην αγκαλιά, την ώρα που βγαίνει στη μικρασιατική στεριά, ενώ οι ψαράδες έκπληκτοι τινάσσονται προς τα πίσω. Ένας θαλάσσιος δαίμονας εγγεγραμμένος σε ρόμβο και πλαισιωμένος από τις τέσσερις εποχές κοσμούσε το αίθριο μίας ακόμη ρωμαϊκής οικίας, τα κατάλοιπα της οποίας ήρθαν στο φως στην πλαγιά του λόφου της Αγίας Κυριακής, κάτω από το αρχαίο Θέατρο. Στις αίθουσες με τα γλυπτά ξεχωριστή θέση έχουν τα επιτύμβια ανάγλυφα, ιδιαίτερα τα νεκρόδειπνα και τα ανάγλυφα στον τύπο του Θράκα Ιππέα. Από τους θεούς ξεχωρίζουν τα αγαλμάτια Αφροδίτης και Απόλλωνα, αντίγραφα σπουδαίων κλασικών και ελληνιστικών προτύπων. Επίσης απεικονίζονται μορφές αυτοκρατόρων, διανοούμενων, φιλοσόφων ή ανώτερων Ρωμαίων αξιωματούχων. Το Νέο Κτίριο του Αρχαιολογικού Μουσείου Μυτιλήνης, αφενός με τις εκδηλώσεις και τα εκπαιδευτικά προγράμματα που οργανώνονται από πλευράς Εφορείας, αφετέρου με την φιλοξενία σημαντικών πολιτιστικών δρώμενων δημόσιων ή ιδιωτικών φορέων, αποτελεί πλέον για την πόλη κέντρο πολιτισμού και διανόησης.

Εκκλησιαστικό Βυζαντινό Μουσείο Μυτιλήνης - To Eκκλησιαστικό Bυζαντινό Mουσείο της Mυτιλήνης στεγάζει μία από τις πιο αξιόλογες συλλογές του Βυζαντινού πολιτισμού και αποτελεί ένα θεσμό με περιεχόμενο και ποιότητα στον τομέα του πολιτισμού. Η ιστορία του Μουσείου δεν ανατρέχει σε μακρινό παρελθόν. Το έτος 1958, που ήρθε στη Μητρόπολη Μυτιλήνης από τη Μητρόπολη Σισανίου και Σιατίστης ο αείμνηστος Μητροπολίτης Ιάκωβος Κλεομβρότου, βρήκε από τον προκάτοχό του αείμνηστο Μητροπολίτη Ιάκωβο Νικολάου, τον από Δυρραχίου, μια μικρή συλλογή εικόνων και άλλων αντικειμένων λατρείας. Τη συλλογή αυτή ο Μητροπολίτης Ιάκωβος Κλεομβρότου, που είχε έμφυτο το πάθος του συλλέκτη, την πλούτισε κατά το διάστημα της ποιμαντορίας του και με άλλα αντικείμενα της χριστιανικής τέχνης, που τα βρήκε σε διάφορες εκκλησίες της Μητρόπολής του να είναι έξω από τη λατρευτική χρήση, παραδομένα στη φθορά και στον αφανισμό. Καθώς όμως πλήθαιναν τα ιερά αντικείμενα, γεννήθηκε η ανάγκη στέγασης της συλλογής. Έτσι, από το 1978 άρχισε η λειτουργία του Μουσείου σε ιδιόκτητο χώρο, στο κέντρο της πόλης, απέναντι ακριβώς από την είσοδο του ναού του Αγίου Θεράποντα. Από τα έργα της Χριστιανικής τέχνης που υπάρχουν στο Μουσείο, ξεχωριστή θέση κατέχει η συλλογή των φορητών εικόνων, οι οποίες καλύπτουν χρονική περίοδο μεγαλύτερη των επτά εκατονταετιών, με τις παλαιότερες να ανάγονται στον 13ο αιώνα. Οι διαστάσεις τους κυμαίνονται από πολύ μεγάλου μεγέθους (περί τα 2 μέτρα) ως μετρίου μεγέθους εικόνες. Εκτός από την κύρια συλλογή των εικόνων, υπάρχουν συλλογές που αποτελούνται από άλλα εκκλησιαστικά αντικείμενα, όπως ξυλόγλυπτα βημόθυρα, άμφια, χειρόγραφα, ιερά σκεύη, δημιουργήματα της εκκλησιαστικής μικροτεχνίας κ.ά. Το Εκκλησιαστικό Βυζαντινό Μουσείο Μυτιλήνης, κέντρο διαφύλαξης και προβολής του βυζαντινού και μεταβυζαντινού πολιτισμού, κρατεί το νήμα της ιστορικής συνέχειας και ασκεί υπέρτατη πολιτιστική λειτουργία στο νησί της Λέσβου.

Λαογραφικό Μουσείο Σκαμνιάς - Γνωριμία με ένα από τα ωραιότερα χωριά της Λέσβου και το επίνειό του, πηγή έμπνευσης του μεγάλου Μυριβήλη και τόπο διακοπών πολλών πιστών φίλων με ή και χωρίς καταγωγή. «Η ομορφιά που ’χει από φυσικό του ο τόπος εδώ γύρω είναι να τη βλέπεις και να σαστίζεις με την πλούσια καρδιά του Θεού. Τούτη η αιολική ακρογιαλιά δεν λέει να χάσει τη χαρά και τη χάρη της, θέλεις ο Αύγουστος καίγει τον κόσμο, θέλεις ο χειμώνας τον βαρά. Γιατί οι γραμμές απ’ τα βουνά κατεβαίνουν χορευτικά ως το γιαλό, η στεριά κυματίζεται σερπετή σαν το πέλαγο κι από παντού κατηφορίζουν τα δέντρα, οι πολύχρωμοι βράχοι, και τα νερά φουρφουρίζουνε βιαστικά ως τ’ ακρογιάλι»*. Ο Στρατής ή Στράτης Μυριβήλης (1892-1969) ευτύχησε να γεννηθεί και να ζήσει σε αυτόν τον τόπο και αυτός ο τόπος ευτύχησε να έχει τον παγκοσμίου φήμης λογοτέχνη να περιγράφει τις ομορφιές και την ιστορία του. Το χωριό της Συκαμινέας (Συκαμιάς ή Σκαμνιάς για τους ντόπιους), που οφείλει το όνομά του στις πολλές μουριές της περιοχής, βρίσκεται στη ράχη του ψηλότερου βουνού της Μυτιλήνης, του Λεπέτυμνου. Εκεί, στο βορειοδυτικό μέρος του νησιού, ανάμεσα σε πλούσια βλάστηση με πεύκα, πλατάνια και ελιές, ο παραδοσιακός οικισμός της Συκαμιάς ξεχωρίζει από μακριά με τα αρχοντικά, πετρόκτιστα σπίτια, τη θέα στο Αιγαίο που μαγνητίζει και τα καλαίσθητα καλντερίμια. Πολύ όμορφο, οργανωμένο και ενδιαφέρον είναι και το Λαογραφικό Μουσείο της Συκαμιάς, λίγο πιο κάτω από την οικία Μυριβήλη, που δεν είναι ανοιχτή σε επισκέπτες, και την τρίκλιτη βασιλική εκκλησία της Αγίας Φωτεινής. Στο μουσείο, το οποίο στεγάζεται στο πέτρινο κτίριο του δημοτικού σχολείου του χωριού, υπάρχει κι ένα δωμάτιο με τα προσωπικά αντικείμενα του Στρατή Μυριβήλη. Κατηφορίζοντας προς τη θάλασσα, το παρατηρητικό μάτι του επισκέπτη μπορεί να δει τις πεζούλες από ξερολιθιά που είχαν φτιάξει οι Σκαμνιώτες για να ξαποσταίνουν στο ανέβασμα, τις «καθίστρες» όπως τις έλεγαν. Λίγο πριν φτάσει στη Σκάλα, όπως λένε στο νησί τα επίνεια των ορεινών χωριών, αντικρίζει ένα γύρο τους ελαιώνες, που μαζί με την αλιεία αποτελούν βασική πηγή εσόδων για τους μόνιμους κατοίκους του νησιού. Της Παναγιάς τα ράχτα Η Σκάλα της Συκαμιάς, ένα ψαροχώρι μια στάλα μικρό, έχει τέτοια αύρα και φυσική ομορφιά, που αποτελεί ιδανικό προορισμό για όσους θέλουν ήσυχες, ξεκούραστες διακοπές κοντά στη φύση. Κι όποιος βρεθεί εκεί δύσκολα θα θέλει να φύγει. Σήμα κατατεθέν του χωριού η Παναγιά η Γοργόνα, το ξωκλήσι που ορθώνεται πάνω στον μεγάλο βράχο μπροστά στο λιμανάκι με τα ψαροκάικα, τις τράτες και τα τρεχαντήρια. Το βράχο αυτό τον λένε οι παλιοί «Της Παναγιάς τα ράχτα». Οπως λέει και πάλι ο Μυριβήλης, «…ανεβαίνεις στα ράχτα, γυρίζεις μια βόλτα τη ματιά ένα γύρο, στεριάς και πελάγου, και δακρύζει το μάτι σου. Ενα αναγάλλιασμα στάζει από τα δέντρα, αναβρύζει από τα καστανά και κόκκινα χώματα, από τις πέτρες και τα νερά»*. Αυτή είναι η αίσθηση που έχει κανείς στη Σκάλα: ότι οι έγνοιες και τα προβλήματα μπορούν να περιμένουν, δεν έχουν χώρο σε τούτη τη χαλάρωση και τη γαλήνη. Το ξωκλήσι έχει πάρει το όνομά του από τη χαρακτηριστική τοιχογραφία άγνωστου λαϊκού ζωγράφου που απεικόνιζε την Παναγία με ουρά γοργόνας, αλλά δεν υπάρχει πια στην εκκλησία. Το καλοκαίρι γίνονται πολλά βαφτίσια και γάμοι εκεί, καμιά φορά στις νύφες αρέσει να έρχονται πάνω σε κάποιο ψαροκάικο. Ολες όμως οι λειτουργίες στην Παναγιά τη Γοργόνα αποκτούν άλλη χάρη, καθώς βγαίνουν από το μικρό ξωκλήσι και ανοίγονται στο λιμάνι και σε όλο το χωριό. Οσο για το ηλιοβασίλεμα από τα ράχτα με θέα το Αιγαίο, είναι ασφαλώς σαγηνευτικό. Από τον μεγάλο βράχο της Παναγιάς φυτρώνει και απλώνεται μια αγριοσυκιά που αντιστέκεται στην αρμύρα και δεν μαραίνεται. Στο κέντρο του χωριού, πάνω από το ψαραδολίμανο, βρίσκεται η μουριά που είναι πάνω από 130 χρονών κι επειδή εκεί καθόταν ο Μυριβήλης, τη φωνάζουν «Η μουριά του Μυριβήλη». Εκεί, στην πλατεία όπως τη λένε, κι ας μη μοιάζει τόσο με πλατεία παρά με ανοιχτωσιά, έχει ταβερνάκια που προσφέρουν νόστιμους μεζέδες και καφετέριες με δροσερά ποτά και γλυκίσματα. Λίγο πιο πέρα, ένας τεράστιος πλάτανος σκορπίζει κάθε καλοκαίρι τα φύλλα του στην πλατεία κι όλο και κάποιον Σκαλιώτη θα δεις να τα σκουπίζει πρωί-πρωί. Στις ρίζες του αναβλύζει πηγή με δροσιστικό νεράκι, που τα παιδιά τιμούν συχνά όταν ξαποσταίνουν λίγο από το παιχνίδι τους. Γύρω από τον πλάτανο, καθώς και πάνω από την πλατεία, βρίσκονται τα πρώτα σπίτια του χωριού. Πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή, στη Σκάλα έμεναν μόνο όσοι Σκαμνιώτες ήταν ψαράδες και είχαν μικρομάγαζα εκεί κάτω, καθώς και κάποιοι Τούρκοι. Οταν ήρθαν οι πρόσφυγες και έγινε ανταλλαγή πληθυσμών, κάποια από αυτά τα σπίτια κατοικήθηκαν από τους νεοφερμένους. Οι περισσότεροι, όμως, έμεναν σε παραπήγματα. Ετσι, στη συνέχεια κτίστηκε ο Συνοικισμός, λίγο πιο πέρα από την πλατεία, ακολουθώντας τον παραλιακό δρόμο προς την παραλία της Σκάλας. Πηγαίνοντας για τον Συνοικισμό, πάνω στον παραλιακό δρόμο, βρίσκεται και το μοναδικό αρχοντόσπιτο της Σκάλας, περικυκλωμένο από τη μεγάλη του αυλή και τα ψηλά κάγκελα σαν απόρθητο κάστρο. Παραλίες Η παραλία της Σκάλας, ο Πλάτανος, όπως τον λένε οι ντόπιοι, είναι η μία από τις δύο κοντινές επιλογές για μπάνιο. Η Λέσβος είναι γνωστή για τις πεντακάθαρες, κρυστάλλινες θάλασσες, ειδικά στο Βορρά. Η Σκάλα Συκαμιάς, μάλιστα, είναι ο βορειότερος οικισμός του νησιού. Καταπώς φυσάει ο άνεμος, οι ψαράδες ξέρουν να σου πουν αν θα είναι κρύα ή όχι η θάλασσα κι αν θα έρθουν προς τη στεριά μας τα ρεύματα που περνούν ανάμεσα στο νησί και τα τόσο κοντινά παράλια της Τουρκίας. Ο Πλάτανος είναι λίγο έξω από τον Συνοικισμό, στον παλιό χωματόδρομο που πάει προς τον Μόλυβο, έχει κατά μήκος του άφθονη τη σκιά από τα μεγάλα αρμυρίκια και στη σειρά παγκάκια και ντουσιέρες. Στην άλλη άκρη του χωριού, περίπου 1,5 χιλιόμετρο από την πλατεία της Σκάλας, βρίσκεται η παραλία της Κάγιας με άμμο και μικρά βοτσαλάκια, επίσης άφθονη σκιά από τα αρμυρίκια, ντουσιέρες, αλλαξιέρες και δύο πολύ συμπαθητικά ταβερνάκια με φρέσκους ψαρομεζέδες και άλλες νοστιμιές. Στην Κάγια μπορείτε να πάτε και από το παραλιακό, λίγο κακοτράχαλο, μονοπάτι που ξεκινάει δίπλα από το λιμάνι, εκεί όπου όλο και κάποιοι ψαράδες μπαλώνουν μετά το καλάρισμα τα δίχτυα τους. Και αν αγαπάτε το ψάρεμα, θα βρείτε εδώ και τόπο ιδανικό, και πολύ πρόθυμους ανθρώπους να σας βοηθήσουν.

Ιστορικό ελαιοτριβείο Βρανά Παπαδος Γερα - H ιστορία. Ο Οδηγός αυτός επιχειρεί να παρουσιάσει τους χώρους και τις εκθέσεις του Μουσείου-Ελαιοτριβείου Βρανά και να σκιαγραφήσει τα ιστορικά συμφραζόμενα της μηχανοκίνητης ελαιουργίας στη Λέσβο. Το Ελαιοτριβείο Βρανά ιδρύθηκε το 1887 και διέκοψε τη λειτουργία του στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Ήταν ένα από τα πρώτα ατμοκίνητα εργοστάσια της Λέσβου και ανήκε στην οικογένεια της μητέρας του ποιητή Οδυσσέα Ελύτη. Το 1999 αγοράστηκε από μέλη της πολιτιστικής, αστικής, μη κερδοσκοπικής εταιρείας Αρχιπέλαγος, τα οποία το παραχώρησαν στην εταιρεία για να γίνει μουσείο και χώρος πολιτισμού. Οι εργασίες αποκατάστασης ξεκίνησαν το 2005 και κράτησαν τέσσερα περίπου χρόνια. Το Μουσείο-Ελαιοτριβείο Βρανά εγκαινιάστηκε το καλοκαίρι του 2009. Στους χώρους του παρουσιάζονται τα στάδια και τα μέσα της μηχανοκίνητης ελαιουργίας και μέρος του σπάνιου αρχειακού υλικού που ανασύρθηκε από τα ερείπια του εργοστασίου. Παράλληλα, λειτουργούν δύο ξεχωριστές μόνιμες εκθέσεις. Η έκθεση «Ματιές σ’ ένα μνημείο» περιλαμβάνει έργα σύγχρονων καλλιτεχνών εμπνευσμένα από το ελαιοτριβείο. Η έκθεση «Η Λέσβος του Ελύτη» παρουσιάζει τους ιδιαίτερους δεσμούς της ζωής και του έργου του μεγάλου ποιητή με τη γενέτειρα των γονιών του, στον πιο κατάλληλο χώρο: στο λιοτρίβι του παππού του. Το Μουσείο-Ελαιοτριβείο Βρανά είναι ένας πολύπλευρος χώρος πολιτισμού. Μέσα από τις εγκαταστάσεις και τα αρχεία του, προβάλλει η οικονομία και η κοινωνία του Παπάδου, της Γέρας και της Λέσβου στο γύρισμα του 19ου προς τον 20ό αιώνα, καθώς και η τεχνολογία των μηχανών, που προκάλεσε επανάσταση σε πολλούς τομείς της παραγωγής και στο σύνολο της ζωής των ανθρώπων. Με τη φιλοξενία ποικίλων εκδηλώσεων, το Μουσείο καλλιεργεί έναν δυναμικό διάλογο με τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία και παγιώνει μια σχέση οικειότητας και διαρκούς επικοινωνίας με το κοινό. Το Μουσείο-Ελαιοτριβείο Βρανά είναι ένα μουσείο μνήμης και τιμής. Για τους πρωτεργάτες της εκβιομηχάνισης, ιδιοκτήτες, εργάτες και μηχανικούς. Για τις μέρες που η ζωή ήταν αλλιώς, τότε που η μπουρού σφύριζε, το φουγάρο κάπνιζε, η πυρήνα μύριζε, το λάδι ησύχαζε μέσα στα πιθάρια. Για να βεβαιώνει διαρκώς, όπως κάθε μουσείο-μνημείο, ότι σταθερά τα παμπάλαια πράγματα μες τα τωρινά μας επιβιούν.

Πλατφόρμα σύγχρονης τέχνης Αγία Παρασκευή - Η K-Gold Temporary Gallery ιδρύθηκε από το Νικόλα Βαμβουκλή το 2014 στη Λέσβο με σκοπό να φέρει το ευρύ κοινό σε επαφή με την σύγχρονη τέχνη μέσα από εκθέσεις, περφόρμανς, εκδόσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα. Έχει παρουσιάσει το έργο καταξιωμένων καλλιτεχνών όπως Joan Jonas, Bas Jan Ader, Lucy+Jorge Orta, Ηλία Παπαηλιάκη και Jonathas de Andrade. Πρόσφατες συνεργασίες περιλαμβάνουν το Μητροπολιτικό Οργανισμό Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης και το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο ενώ το 2015 διακρίθηκε ως καινοτόμος πρωτοβουλία από τη Μητρόπολη της Ναντ.